Temizlik, bir toplumun ne kadar modern ve sağlıklı olduğunu gösteren en önemli detaylardan biridir. Tarihe baktığımızda, temizlik kültürünün Avrupa‘lılarda sonradan geliştiği hatta günümüzde bir kozmetik ürünü olarak parfümün icadının Avrupa’da var olmayan temizlik anlayışının ve kirliliğin o derece yoğun olmasından kaynaklı, pis kokuları bastırmak amacıyla üretilmiş olması gibi bir gerçek var ki, bunun en büyük örneklerinden biri Fransa’da ünlü Versailles Sarayı (Versay Sarayı)1661 yılında inşa edildiğinde tuvalet ve banyo düşünülmemiş bile. Bunun nedeni olarak o zamanın asillerinin istediği yerde pisleyebilme özgürlüğü sebebiyle 1767 yılına kadar sarayda işleyen tek bir tane tuvalet bile olmamış.1789 yılından sonra saraya 9 adet tuvalet yapılmış ve bunlarda ancak kral ve yakın akrabaların kullanımına sunulmuş, diğer çalışanlar dahil herkes lazımlıklar ile ihtiyacını giderip camdan dışarı atarlarmış. Hal öyle bir olmuş ki, şimdilerde aşıklar şehri olarak anılan Paris’in cadde ve sokaklarında her yerde pislik ve kötü kokulardan durulamıyormuş…

Böylesine bir gerçekliğin olduğu Avrupa’nın aksine Osmanlı’lar hamam kültürleri sayesinde temizliğin simgesi ve şifanın temellerini o yıllarda atmışlardır.

Biraz hamam tarihine göz atmak istersek, Vezüv yanardağının patlaması sonucu küller altında kalan Pompeii‘de yapılan kazılarda hamamlara rastlanılmıştır. Osmanlılarda hamam kültürü ise sadece bir temizlenme yeri de bir nevi sosyalleşme yeri olarak ta işlev görmüştür. İstanbul fethedildiğinde bir çok özel hamam yaptırılmış, bu hamamlara belirli günlerde kadınların girişine izin verilmiş ve bir çok kadın evinde özel hamamı olmasına rağmen hamamları tercih etmiş ve keselenme, yıkanma gibi işlemlerden sonra sefa ve eğlencelerle de hamam kültürünü çok uzun yıllar yaşatmışlardır.

Hamam kültürü denilince sadece aklımıza hamamda banyo yapmak gelmemeli, hamamın içerisinde bulunan yapılar, hamam törenleri, hamamda düzenlenen eğlenceler, kullanılan eşyalar, tellak, kese, maniler… kısacası bir çok şey hamam kültürünü oluşturmaktadır.

Osmanlı’da halka açık olarak yapılan ilk hamam 1584 yılında III.Murad‘ın annesi Nurbanu Sultan tarafından Mimar Sinan‘a yaptırdığı Çemberlitaş Hamamı‘dır. Hamamlar ilerleyen yıllarda Anadolu’nun her bölgesine yayılarak günümüzün hamam kültürünü oluşturmuşlardır. Günümüzde bir hamam da soyunmak için camegah, kurulanma ve peştamal değiştirmek için soğukluk ve yıkanmak için sıcaklık denilen bölümlerden oluşur.

Hamam kültüründe oldukça önemli bir yer tutan hamam eğlenceleri, özellikle kadınlar tarafından öğlene kadar yıkanma, öğlenden sonra ise hazırlanan yiyeceklerin yenmesi ve sazlı sözlü eğlencelerle gün boyu hamamda vakit geçirilerek bu kültürün kemikleşmesinde oldukça etkili olmuştur. Hamamlar da aynı zamanda özel günlerin kutlandığı yerler de olmuştur, gelin hamamı, loğusa hamamı, bebeğin kırk hamamı, damat hamamı, asker hamamı, bayram hamamı gibi geleneksel törenler için de hamamlar bir nevi sosyalleşme ve temizlenme yeri olmuştur. Yine hamam kültürünün bir diğer özelliği de hamam da kız beğenmenin gerçekleşiyor olmasındandır.

Günümüzün imkanları sayesinde her evde sıcak su ve banyo sistemlerinin gelişmiş olması, az da olsa hamam kültürünü biraz unutturmuş gibi olsa da, şifa elde etme ve keselenmek için hamamlar halen daha oldukça popüler ve modern tesisler ve işletmecilik ile hem hamam kültürü hem de kese, lif, hamam taşı, peştemal gibi geleneksel temizlenme araçlarımız varlığını sürdürmektedir.

Hamam kültürü yazımızı son olarakta hamamın faydalarından bahsederek tamamlamak isteriz…

Hamamın, sağlık açısından aşağıdaki durumlara iyi geldiği bilinmektedir.

• Hamam sayesinde stresten arınır, hafifler, gevşer ve dinlenirsiniz
• Mevcut kas gerginliklerinizi ve ağrılarınızı giderir, eklemleri açmanıza yardımcı olur
• Bağışıklık sistemini destekler
• Lenf ve dolaşım sisteminin temizliğini arttırır
• Kan dolaşımını arttırır
• Cildin genç ve taze kalmasını sağlar, sinüsleri açar ve metabolizmayı diri tutar
• Buhar sayesinde toksinlerden arınma sağlanır

Daha bir çok faydası olan hamam ve hamam kültürünü elimizden geldiğince tanıtmak istedik… Bir sonraki yazımızda görüşmek dileğiyle…